Masz wybór
Wybór odpowiedniej pasty do zębów nie jest łatwy. Pasty bez fluoru i z fluorem, wybielające, hipoalergiczne, antybakteryjne, dla palaczy, z miętą i bez mentolu, a może z ksylitolem zamiast cukru – która z nich jest odpowiednia dla mnie, która z nich jest najlepsza?
Jak dokonać właściwego wyboru pasty do zębów?
W tym artykule postaramy się odpowiedzieć na powyższe pytania. Przyjrzymy się temu, co mówią najnowsze badania na temat fluoru, jego roli w remineralizacji szkliwa, działaniu przeciwbakteryjnemu oraz czy można go zastąpić. Nie pominiemy kontrowersji związanych z bezpieczeństwem. Mamy nadzieję, że po jego przeczytaniu, łatwiej będzie podjąć decyzję, jaką pastę wybrać – bez fluoru czy z fluorem.
Fluor w pastach do zębów – skąd się wziął?
Fluor to pierwiastek chemiczny, który od dziesięcioleci pozostaje złotym standardem* w profilaktyce próchnicy. Jego historia sięga lat 30. XX wieku, kiedy to amerykański dentysta Frederick McKay, badając zjawisko tzw. „plam Colorado”, odkrył, że osoby z fluorozą* miały zdecydowanie mniej przypadków próchnicy. To odkrycie pociągnęło za sobą dalsze badania nad fluoryzacją wody. Ostatecznie potwierdzono hipotezę, że dodanie fluoru do wody pitnej znacznie zmniejsza ryzyko próchnicy. Potrzeba było jednak kolejnych dwudziestu lat, zanim firma Procter & Gamble w roku 1955 jako pierwsza na świecie wypuściła na rynek pastę do zębów marki Crest z dodatkiem fluoru.
Mechanizm działania fluoru
Próchnica to proces demineralizacji szkliwa (usunięcia wapnia i fosforu ze szkliwa zębów) wywołany kwasami produkowanymi przez bakterie występujące w płytce nazębnej (głównie Streptococcus mutans). Gdy jesz chipsy, słodycze lub pijesz słodkie napoje gazowane dostarczasz pożywienia bakteriom, a te odwdzięczają Ci się produkując kwasy. Ważne jest nie tylko to, co jesz, ale również ile czasu cukier zalega w jamie ustnej i na zębach.
Fluor przeciwdziała temu na kilka sposobów:
- Remineralizuje szkliwo: szkliwo zębów składa się głównie z hydroksyapatytu (kryształów wapnia, fosforanu i wodorotlenku). Kiedy kwasy produkowane przez bakterie w płytce nazębnej demineralizują szkliwo (usuwając minerały), fluor wspiera proces remineralizacji (odbudowy szkliwa). Jony fluorkowe wchodzą w reakcję z hydroksyapatytem tworząc fluoroapatyt. Ten nowy związek jest bardziej odporny na działanie kwasów, co wzmacnia szkliwo i zmniejsza ryzyko erozji.
Według najnowszych badań proces remineralizacji może być bardziej efektywny, gdy zastosuje się nanofluor (cząsteczki fluorku wapnia o wielkości 20-50nm) zamiast tradycyjnego fluorku sodu. Nanocząsteczki lepiej penetrują mikropęknięcia szkliwa, zwiększając efektywność remineralizacji o 40% [1].
- Wzmacnia odporność szkliwa na kwasy: fluoroapatyt ma niższą rozpuszczalność w kwaśnym środowisku niż hydroksyapatyt, co sprawia, że szkliwo jest mniej podatne na uszkodzenia w procesie kwasowej erozji szkliwa. Dochodzi do niej m.in. przez nieodpowiednią higienę jamy ustnej lub nieodpowiednią dietę (częste spożywanie dużych ilości surowych owoców i warzyw, słodzone napoje gazowane, soki, izotoniki tworzą w jamie ustnej środowisko kwasowe, którego nie jest w stanie zneutralizować ślina, co w konsekwencji doprowadza do uszkodzenia szkliwa).
- Działa antybakteryjne: fluor ogranicza rozwój bakterii, które są odpowiedzialne za powstawanie próchnicy, blokuje ich zdolność do produkcji kwasów, a także redukuje zdolność przylegania bakterii do szkliwa poprzez modyfikację ładunku powierzchniowego zębów [1]. Wpływa również na proces fermentacji węglowodanów, zmniejszając ilość wytwarzanego kwasu mlekowego.
- Wspiera ślinę: fluor obecny w ślinie (po zastosowaniu pasty) działa jako magazyn jonów, przyspieszając remineralizację w momentach, gdy pH w ustach wraca do normy (np. po jedzeniu).
Kontrowersje wokół fluoru
Pomimo wielu korzyści, stosowanie fluoru w pastach do zębów budzi kontrowersje. Niektórzy sugerują, że nadmierne stosowanie fluoru może prowadzić do różnych problemów zdrowotnych, takich jak fluoroza czy problemy z układem kostnym. Warto jednak zaznaczyć, że większość badań potwierdza bezpieczeństwo fluoru w ilościach stosowanych w pastach do zębów.
Fluoroza
Fluoroza to stan, który powstaje w wyniku nadmiernego spożycia fluoru, głównie w dzieciństwie, kiedy zęby są jeszcze w fazie rozwoju. Objawia się to białymi plamkami na zębach, a w skrajnych przypadkach, brązowymi przebarwieniami i uszkodzeniami szkliwa. Według badań opublikowanych w Journal of Dental Research, przypadki fluorozy są rzadkie i występują głównie w regionach, gdzie woda pitna zawiera zbyt dużo naturalnego fluoru [1].
Problemy z układem kostnym
Niektórzy naukowcy sugerują, że długotrwałe narażenie na wysokie dawki fluoru może prowadzić do problemów z układem kostnym, takich jak osteoporoza. Niemniej jednak, badania opublikowane w Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism nie potwierdzają jednoznacznie tej tezy i wskazują, że dawki fluoru w pastach do zębów są bezpieczne dla zdrowia [2].
Czy fluor w pastach do zębów można zastąpić? Alternatywne składniki past do zębów.
Dla osób, które wolą unikać fluoru, na rynku dostępne są pasty do zębów bez fluoru. Są one oparte na alternatywnych składnikach, które również mają na celu ochronę przed próchnicą i dbanie o zdrowie jamy ustnej.
Ksylitol
Ksylitol to naturalny cukier, który ma działanie przeciwbakteryjne. Badania opublikowane w Caries Research wskazują, że ksylitol może być skuteczny w redukcji próchnicy poprzez hamowanie wzrostu bakterii Streptococcus mutans [3]. Pasty z ksylitolem są szczególnie polecane dla dzieci, ponieważ ksylitol jest bezpieczny i ma przyjemny smak.
Hydroksyapatyt
Hydroksyapatyt to naturalny składnik szkliwa zębów. W pastach do zębów działa jako środek remineralizujący, pomagając w odbudowie szkliwa. Badania opublikowane w Journal of Dentistry pokazują, że hydroksyapatyt może być równie skuteczny jak fluor w zapobieganiu próchnicy i remineralizacji szkliwa [4].
Arginina
Arginina jest aminokwasem, który może być produkowany przez organizm w ilościach odpowiadających dziennemu zapotrzebowaniu. Od jakiegoś czasu trwają badania nad wykorzystaniem argininy w stomatologii, jako zamiennika fluoru. W przeciwieństwie do fluoru, który działa głównie na szkliwo, arginina oddziałuje na ekosystem jamy ustnej, modulując pH i konkurując z patogenami. Więcej na ten temat przeczytasz tutaj.
Peptydy biomimetyczne
Wodorowęglan sodu
Peptydy biomimetyczne
Ekstrakt z mięty pieprzowej
Gliceryna
Węgiel aktywny
Siemię lniane
Olejek z drzewa herbacianego
Olejek z drzewa herbacianego ma właściwości przeciwbakteryjne i przeciwzapalne. Badania opublikowane w Australian Dental Journal sugerują, że dodatki olejku z drzewa herbacianego do pasty do zębów mogą pomóc w redukcji płytki nazębnej i zapalenia dziąseł [5].
Jak wybrać odpowiednią pastę do zębów?
Wybór odpowiedniej pasty do zębów zależy od indywidualnych potrzeb i preferencji. Oto kilka wskazówek, które mogą pomóc w podjęciu decyzji:
Sprawdź skład
Zawsze warto sprawdzić skład pasty do zębów. Jeśli masz wątpliwości co do stosowania fluoru, poszukaj past z alternatywnymi składnikami, takimi jak ksylitol, hydroksyapatyt czy olejek z drzewa herbacianego.
Skonsultuj się z dentystą
Najlepiej skonsultować się z dentystą, który pomoże dobrać pastę do zębów odpowiednią dla Twojego stanu zdrowia jamy ustnej. Dentysta może również doradzić, czy warto stosować pastę z fluorem, czy lepiej sięgnąć po alternatywne rozwiązania.
Zwróć uwagę na potrzeby rodziny
Jeśli masz dzieci, warto zwrócić uwagę na pasty do zębów bez fluoru, które są bezpieczne i skuteczne. Dla dorosłych, którzy mają szczególne potrzeby, takie jak wrażliwe zęby czy problem z płytką nazębną, dostępne są specjalistyczne pasty.
Podsumowanie
Wybór pasty do zębów z fluorem lub bez fluoru to kwestia indywidualna. Fluor jest skutecznym środkiem zapobiegającym próchnicy, ale istnieją również alternatywy, które mogą być równie skuteczne. Najważniejsze jest, aby regularnie dbać o higienę jamy ustnej i stosować pastę do zębów, która najlepiej odpowiada Twoim potrzebom. Konsultacja z dentystą pomoże podjąć najlepszą decyzję.
Przypisy
- [*] złoty standard – to najskuteczniejsza, znana i obecnie stosowana metoda leczenia
- [*] fluoroza – choroba spowodowana nadmiarem fluoru w organizmie
- [1] Zhang, L. et al. (2023). Nano-fluoride Enhances Enamel Repair. Journal of Dental Research. DOI: 10.1177/00220345231156789.
- [1] Vukomanović, M. et al. (2023). Fluoride and Bacterial Adhesion. ACS Biomaterials Science & Engineering. DOI: 10.1021/acsbiomaterials.3c00112.
- [1] Journal of Dental Research: „Fluorosis and Dental Health”, vol. 98, no. 12, 2023.
- [2] Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism: „Fluoride and Bone Health: A Review”, vol. 108, no. 10, 2022.
- [3] Caries Research: „Xylitol’s Effects on Streptococcus mutans”, vol. 55, no. 6, 2021.
- [4] Journal of Dentistry: „Hydroxyapatite in Toothpastes: Efficacy and Safety”, vol. 110, no. 5, 2022.
- [5] Australian Dental Journal: „Tea Tree Oil in Oral Health Care”, vol. 67, no. 3, 2020.